“Người ta nói rằng: tất cả chúng ta đều bị mất 21 grams đúng vào lúc chúng ta chết… ai cũng vậy.
Vậy rốt cuộc 21 grams thì nặng bao nhiêu?
Cân nặng của 5 nickels.
Của một thanh chocolate.
Của một con chim ruồi.
Hay cũng có thể đó là sức nặng của linh hồn một con người?”
Đó là lời thoại của nhân vật Paul trong phim 21 grams năm 2003 của đạo diễn nổi tiếng người Mexico Alejandro Gonzalez Inarritu. Khi đó đây mới chỉ là bộ phim thứ 2 của ông nhưng nó đã ngay lập tức cùng với bộ phim trước đó, Amorres Perros (Love is a bitch), xây dựng cho Inarritu một danh tiếng vững chãi và xếp ông vào hàng những đạo diễn đương đại tài năng bậc nhất. Phong cách làm phim của Inarritu ở 2 phim đầu cũng giống các tác phẩm sau như Babel hay Biutiful, đó là đẩy cảm xúc tới tận cùng, mãnh liệt và đầy tính hiện thực.
Bộ phim là những mảnh số phận nhỏ cùng đặt nhau vào một mối quan hệ giao nhau ở một điểm cắt định mệnh. Paul là giảng viên toán ở một trường đại học, đang trong tình trạng bệnh nguy kịch và cần thay tim gấp. Cristina là một người vợ sống an nhàn và vui vầy với chồng và 2 cô con gái nhỏ. Gia đình của cô rất đoàn kết và hạnh phúc. Jack trước đây từng sống một cuộc sống du côn vào tù như cơm bữa. Nhưng kể từ lần ra tù cuối cùng, anh quyết định hoàn lương và đi theo con đường cải đạo. Jack thờ chúa trên tất cả. Ở chúa anh tìm ra được cách sống đúng đắn cho bản thân mình và quyết tránh xa những lỗi lầm. Thế nhưng cuộc đời mới có vẻ vẫn chưa chấp nhận Jack. Anh bị kỳ thị ở sân Golf nơi mình làm việc. Những vị khách chơi golf giàu có đức hạnh không thích những hình xăm của anh. Jack bị xa thải.
Chiều hôm ấy, chồng Cristina dẫn con đi chơi. 2 nhóc bé rất hiếu động. Anh không quên dặn cậu dọn vườn thuê bên đường cuối tuần đến dọn cho nhà mình. Ông bạn làm cùng sân golf muốn rủ Jack đi uống giải sầu. Jack định không đi vì kiêng rượu, nhưng rồi lại thôi, đang buồn lại có bạn mời, đã lâu rồi mình không uống.
Ba mảnh đời khác nhau cùng nhau hội tụ về một điểm định mệnh trong một chiều bi thương. Jack ngà ngà say phóng xe trên đường về. 3 bố con nhà Cristina dắt tay nhau ngã tư trên đường về nhà. Cristina nhận được tin báo từ bệnh viện. Tối ấy, Paul được báo tin đã có nội tạng thay thế. Những tình tiết đó được diễn tả bằng nhiều trạng thái tâm lý trong tâm trạng người trong cuộc và trở thành bước ngoặt chi phối cuộc đời mỗi nhân vật. 3 cá thể từ những mảng đời tách biệt chợt xoáy lại thành một điểm hội tụ và hoá thành con quái vật không tay không chân của nỗi đau. Jack sau tai nạn khủng hoảng tinh thần. Anh nghĩ là chúa đã sắp đặt cho mình lái chiếc xe đó đâm vào 3 bố con nhà họ rồi không cho anh có đủ can đảm để ở lại và bỏ trốn. Tôn giáo của anh đã phản lại anh. Cuộc sống tinh thần của Jack biến thành địa ngục. Cristina suy sụp hoàn toàn. Từ một cô nội trợ yêu đời trẻ trung, cô biến thành một goá phụ côi cút, một mình cô đơn trong căn nhà bỗng trở nên hiu quạnh. Cô nhớ tiếng của chồng cô và nụ cười của những đứa trẻ. Paul từ khi nhận được tim mới vẫn không có vẻ gì là thiết sống lắm. Anh sao nhãng công việc và gia đình, bỏ hết công sức quyết tìm ra được ân nhân hiến tạng để hiểu được mình là ai.
Nỗi đau trong phim được mô tả rất mãnh liệt và chân thật. Các nhân vật quằn quại và khắc khoải với nỗi đau riêng của mình. Nó giống như một căn phòng giam cầm họ ở trong mà không sao thoát ra được. Một hình thái sắc lạnh và đau đớn đến rợn người. Dù có nhai nó bằng răng cấm, cắt cổ nó bằng sương sườn rồi tưới máu lên bức tường lạnh lẽo nhất thì nỗi đau vẫn ở đấy, lì lợm và không thể đánh bỏ. Số phận quả là thứ thích ném đá lên đầu người phàm. Vấn đề là ta đang đứng ở đâu khi những mảnh đá rơi xuống. Các nhân vật, Paul, Cristina và Jack, trên con đường tìm kiếm hạnh phúc cho mình, đều vô tình đứng ở những vị trí vô cùng bất lợi. Vì vậy mà cả ba đều bị đá rơi trúng đầu.
Các thước phim như bị nén vào một khung hình treo trên tường, một câu chuyện chân phương và đơn giản hiện ra ở trong tranh. Khi nhìn vào khung hình đấy, ta không cảm thấy hoạ sĩ định có ý niệm gì. Việc đó phụ thuộc hoàn toàn vào bản thân khán giả. Các nhân vật không có ai là hoàn hảo, không ai có cơ hội được cảm thông hoàn toàn.
Paul tuy có ý thức tìm kiếm gia quyến ân nhân hiến tim cho mình nhưng hành động đó của anh mang hơi hướng tình cảm cá nhân hơn là trách nhiệm lương tâm. Vì mải theo đuổi Cristina mà Paul lơ là và bỏ bê gia đình. Anh đã bỏ rơi luôn cả người vợ nguyện một lòng một dạ sống chết vì mình. Cristina thì sau tai hoạ không giữ nổi bản thân, xa đà vào ma tuý và để cho tâm trí mình ngập trong thù hận. Cô quyết giết bằng được Jack, kẻ đã gây ra bất hạnh cho cuộc đời mình. Cris đã để hận thù đẩy đến quá xa đến nỗi không hiểu ra rằng dù mình có làm gì thì những người đã mất sẽ không thể quay trở lại được. Jack tuy đã hối cải và làm một người sùng tín ngoan đạo nhưng vẫn chưa thể coi là một người chồng hoàn hảo được. Anh hay nổi nóng và có dễ kích động. Nhất là trong quan điểm nuôi dạy con có xu hướng bạo hành của anh. Sau khi thoát tội, Jack vẫn để quá khứ nhấn chìm mình và bỏ nhà ra đi, mặc kệ, bất chấp cả người vợ đang chèo chống một mình 2 đứa con thơ. Jack đã không thể tự tha thứ cho mình và để cho nỗi ân hận chiếm lĩnh cuộc đời, gạt đi cả trách nhiệm của một người cha trong gia đình, nơi vợ con anh đang cần anh.
Họ đều có những khiếm khuyết của riêng họ nhưng ta đồng cảm được với họ bởi đó là những khiếm khuyết rất con người. Tình yêu, niềm tin, hận thù, rằn vặt,… những thuộc tính mà thượng đế đã thổi vào con người ngay trước khi họ chạm chân xuống mặt đất trần thế. Bởi thế, cả ba nhân vật chính đều có một sự cân bằng hoàn hảo trong nhận thức của người xem.
Bộ phim bị cắt ra nhiều mảnh rồi sắp xếp lại một cách nham nhở, không theo tuyến tính thông thường. Đây là một thủ pháp thường thấy ở những phim thể loại thriller. Khi lúc đầu ta sẽ cảm thấy lệch nhịp và bơ vơ giữa những chi tiết lộn xộn nhưng về sau khi các mẩu hình ảnh sắp xếp lại thành hình trong đầu người xem thì bộ phim hiện lên một cách cụ thể và vô cùng lay động cảm xúc. Giống như khi ta chơi trò ghép hình mà không có ảnh mẫu. Ta mò mẫm, rà soát và thử từng mảnh ghép một, suy luận để ghép chúng lại với nhau…. Rồi bức tranh bích cảnh thuỷ mạc đẹp mê dại hiện ra. Rồi ta để cho thứ ánh sáng từ vầng hào quang của nó chiếu lên mặt. Nào núi, rừng, mây trời, dòng suối những cánh chim bay, rồi mảnh ghép cuối cùng, chúa tể của muôn vàn tự nhiện, mặt trời ló rạng ở trên sườn núi như đức phật bước ra từ sườn mẹ hiện ra, đánh vào dây đàn sâu nhất trong tim ta rồi biến ta thành giọt nước mắt con người.
21 grams được bộ phim dùng như một ẩn dụ cho sự mong manh của đời người. “Chúng ta đã sống bao nhiều đời? Chúng ta đã chết bao nhiêu lần?” Câu hỏi đó của Paul trên đường đến bệnh viện như soi tỏ rõ sự mong manh đến khôn siết của một kiếp người. Một linh hồn người rốt cuộc cũng chỉ ngang bằng với cân nặng của một con chim ruồi? Nhưng chính vì nó mong manh như vậy, nên nó mới đáng quý. Và dùng thời gian của mình với nó như thế nào, là lựa chọn của chính chúng ta.
Người ta nói rằng: Cái chết ko phải là sự kết thúc. Cái chết còn là khởi đầu cho một cuộc sống.
Người ta cũng nói nói: Tình yêu có thể vượt lên trên hận thù. Và tha thứ cũng chính là cho chính mình một cơ hội.
Minh Quân
