Đạo diễn Giueseppe Tornatore vốn nổi tiếng với phong cách làm phim mềm mại và uyển chuyển. Phim của ông, như Cinema Paradiso, hay The Legend of 1900 đều mang hởi thở trầm buồn, chứa đựng sự da diết đầy tính nghệ thuật pha lẫn với nỗi tuyệt vọng chân thành, tựa hồ gợi cho ta liên tưởng đến một vệt nắng sắp tắt. Malena, tác phẩm mang về cho ông 2 đề cử Oscar năm 2000 cũng mang trong mình bóng hình của những cảm xúc đó, là một bản độc tấu buồn về nỗi cô đơn của người thiếu phụ đẹp như sao trời mùa hạ trong thời buổi hỗn loạn của chiến tranh.
Phim lấy bối cảnh năm 1940 khi Mussolini đưa nước Ý vào Thế chiến thứ 2 ở thành phố Castelcuto thuộc đảo Sicily. Giữa vùng đất của những suối nắng vàng và làn gió mặn mòi hơi biển ấy, có một người phụ nữ tên là Malena. Nàng là khát khao của tất cả đàn ông và là niềm ghen tị của toàn bộ phụ nữ. Ấy là bởi người đàn bà này có vẻ đẹp tuyệt trần không gì sánh được. Dung mạo và cơ thể của Malena có thể ví với một trang trác tuyệt trong một tuyệt phẩm ca ngợi cái đẹp. Nơi vẻ thanh tao hiện lên dưới nét bút tuyệt trần mà cân đối, nét này lại tôn thêm vẻ đẹp của nét kia. Và nếu còn có nét nào chưa rõ, thì như lời chú của tác giả – tạo hoá ở bên lề trang sách, đôi mắt đẹp như tạc từ đá xanh của nàng sẽ làm sáng tỏ. Đấy, Malena đẹp như thế đấy.
Tuy nhiên, vẻ đẹp sâu thẳm và ma mị ấy lại tiềm ẩn một dự cảm không lành cho số phận người thiếu phụ. Chồng của Malena vừa lấy nàng thì đã phải tòng quân ra trận, để lại nàng một mình trong căn nhà trống trải thiếu bóng người. Hằng đêm, Malena cầm tấm áo của chồng lên rồi nhảy múa, tưởng tượng chiếc áo như có bóng dáng của chồng cho thoả nỗi nhớ nhung và bớt sầu độc. Tuy nhiên, sự cô đơn lại càng khiến cho vẻ đẹp của nàng thêm mặn mà hơn. Lũ đàn ông lại càng thèm muốn nàng. Đàn bà ghen tị, bình phẩm và ném về phía nàng những lời thì thào ác ý. Cô thiếu phụ trẻ xinh đẹp bất đắc dĩ bị đẩy vào trung tâm của sự cô độc, cũng là bị đẩy vào vòng xoáy tột cùng của sự độc ác.
Chiến tranh và thói đời xéo xắt liên tục giáng xuống nàng những đòn đánh hiểm ác. Cha nàng mất vì bom rơi đạn lạc. Nàng chở nên hoàn toàn bơ vơ một mình. Đàn bà trong thành phố nhân cơ hội cô lập nàng, tẩy chay không bán hàng cho nàng. Dần dà, nàng gục ngã và phó mặc cho số phận. Người ta chửi nàng là hồ ly tinh, vu cho nàng là điếm, cuối cùng nàng trở thành một con điếm thật. Malena dần bị tước vẻ kiêu sa kiểu diễm của ngày xưa, giờ đây là một cô gái bán hoa sẵn sàng bán mình chỉ để đổi lấy một mẩu bánh mì vụn.
Suốt những năm tháng đầy trắc trở đó của Malena, luôn có một đôi mắt trẻ thơ trong veo dõi vọng theo nàng. Cậu bé vị thành niên chưa kịp lớn có cái tên vừa mãnh liệt mà cũng rất uỷ mị, Renato Amoroso (Yêu Đương). Renato dõi theo Malena với cái nhìn si mê mà ngưỡng vọng của một gã trai non nớt trót phải lòng cái đẹp. Nó khác với cái nhìn đầy tò mò thể xác của những đứa trẻ cùng trang lứa. Tình cảm của Renato như một ngụm tequila trong vắt, lấp lửng men say của tuổi nông nổi, vừa dịu nhẹ lâng lâng mà cũng choáng váng ngây ngất. Nó mang đến cho cậu đủ các sắc thái cảm xúc, khi bất bình trước những bàn tán xấu xa của chúng bạn, khi thở phào nhẹ nhõm vì niềm tin của mình được chấn an, khi cảm thông chan chứa độ lượng, khi sững sờ thảng thốt. Qua bóng hình của người đàn bà kiều mị ấy, Renato thấy hết tất cả các mặt của cuộc sống. Sự hèn nhát, những ham muốn ti tiện, thói ganh tị nhỏ nhen, tính bầy đàn hung hăng, tất cả dưới sự xuất hiện của hiện thân cho cái đẹp là Malena, đều hiển lộ ra hết. Renato hiểu ra rằng, cuộc đời này vốn không có trọng tâm là cái đẹp, ngược lại, những gì càng đẹp đẽ thì càng dễ rơi vào vô nghĩa.
Những khung hình về tuổi thơ của Renato xen lẫn với ký ức của Tornatore, tạo nên vẻ rù quến hồi cựu hết sức trong trẻo. Mỗi lần tương tư về Malena là một lần Renato cho phép mình hoá thân thành một nhân vật trong phim, võ sĩ giác đấu, người hùng rừng xanh,… Niềm đam mê cái đẹp của Renato hoà quyện vào cùng một niềm đam mê khác, Điện Ảnh. Một sự pha lẫn ngây thơ mà buồn cười trong lăng kính nhìn đời của con trẻ. Nhưng chính sự ngây thơ ấy tạo cho cậu bé ấy một sự kiên định bao dung tuyệt vời. Tâm hồn Renato rung lên vì đau đớn mỗi khi thấy thứ mình tôn thờ hết mực bị chà đạp. Những gì yêu dấu nhất, chân thành nhất thì lại là đích nhắm cho sự độc ác buông tên. Để rồi tên nhọn kia làm thương tổn trái tim non nớt rực lửa yêu của cậu trai trẻ. Renato buồn ngỡ ngàng khi thấy Malena sẵn sàng buông bỏ giá trị bản thân vì cơn đói. Khi quân Đức rút quân và Malena bị những những người đàn bà chính chuyên trong thành phố lôi ra đánh đập, lột quần áo và cắt tóc với nụ cười thoả mãn man rợ. Những gã đàn ông hèn mạt từng thèm muốn nàng không một ai dám đứng ra để bảo vệ và bênh vực Malena. Chỉ có duy nhất một đôi mắt của Renato chứng kiến cuộc đời nàng trong suốt bộ phim là không vấy bẩn. Lòng bao dung thuần khiết trong cậu sẵn sãng cảm thông và đứng về phía cô. Một niềm sùng kính vừa trung thành, vừa cao thượng.
Những lần lấy trộm quần dài của bố, đi cắt tóc kiểu người lớn, nuốt thư tình khỏi tầm tay của thầy giáo, cơn “cảm nắng” đầu tiên,… cậu âm thầm dâng cả tuổi trưởng thành của mình để dõi theo nàng cho đến khi mang về cho nàng người chồng hạnh phúc năm xưa. Tất cả chỉ để một lần với gọi cô từ phía sau để chúc một câu tận đáy lòng và đổi lại được một cái gật đầu. Cái đẹp, thật mỉa mai theo một cách nào đó, lại chỉ trở nên trường tồn vĩnh cửu khi đang trong mắt của những kẻ khờ. Sự ngốc nghếch thuần khiết vô điều kiện của Renato là vị ngọt an ủi khán giả đứng bên cạnh chất đắng từ sự bất công của cái đẹp bị chà đạp. Hai thứ song hành, tôn nhau lên mà không hề bão hoà, pha loãng nhau.
Để nói về bộ phim, sẽ là thiếu sót nếu không nói về diễn xuất của nhân vật chính. Để vào vai người đàn bà đẹp nhất xứ Sicily, sẽ không có ai có thể hoàn hảo hơn Monica Bellucci. Vai diễn này như thể sinh ra là để dành riêng cho cô. Kể từ khi còn là một cô bé, Monica đã là nơi đổ dồn ánh mắt của mọi người xung quanh vì vẻ đẹp siêu vượt của mình. Nhân viên nam và nữ trong nhà hàng luôn tính giá cho Monica miễn phí. Thầy giáo mất tập trung trên bục giảng vì cô. Bố của Monica nhận được một bức kí hoạ hình con gái mình từ thầy giáo dạy mĩ thuật. Quá bỡ ngỡ với món quà trời ban, cô bé Monica bị bối rối và trốn ở trong nhà, rất ngại đi ra ngoài. Đến nỗi bố của Monica phải nói: “Con phải làm quen với điều đó. Mọi người sẽ nhìn con cho đến hết cuộc đời này. Con phải mạnh mẽ lên.”
Malena của Monica có vẻ đẹp vừa ma mị, huyền ảo vừa toát lên cái âm thầm, cam chịu của tiết hạnh. Có lễ chính vì thế mà cô cũng được chọn đóng vai nữ ái đồ nổi danh Maddalena Scordia của Jesus. Có những thứ mà chỉ có dáng hình phụ nữ mới thể hiện được. Vai diễn này của Monica Bellucci chính là lời giải thích cho câu nói đó. Hình ảnh của cô thiếu phụ đi một mình trên thềm đá rợp nắng địa trung hải cướp hồn người đi đường sẽ ở lại mãi trong tâm trí khán giả cũng như tâm trí của Renato: “Tôi đạp nhanh, thật nhanh như thể tôi đang trốn khỏi sự mong mỏi, sự thơ ngây, khỏi cô ấy… Thời gian trôi qua và tôi đã từng yêu biết bao cô gái. Khi họ siết chặt tôi vào lòng và hỏi tôi có nhớ họ không. Tôi nói: “Có chứ, anh sẽ rất nhớ em”. Nhưng người phụ nữ duy nhất tôi chẳng bao giờ quên là người chưa bao giờ hỏi tôi. Đó là Malena.”
