Tôi đến Sài Gòn, tôi thấy như thể mình trở về nơi mình đã sống rất nhiều năm. Giọng Sài Gòn thân thuộc, những con đường, góc phố, những biển hiệu của hàng ăn, của những quán cafe đang sáng đèn. Con đường đông đúc, ồn ào, náo nhiệt, và có nét u buồn mang tính đô thị lớn rất rõ rệt. Có những góc tối, và sáng, có những kẻ giàu, người nghèo, có những quán cóc và nhà hàng sang trọng, có những kẻ ăn diện, và những người ăn mặc xuề xoà. Sài Gòn hiện thân trong một hình dáng rất quen thuộc, như khi tôi trở về Hà Nội, như khi tôi trở về Lyon, về Paris của tôi. Tôi tham lam quá, tôi muốn Sài Gòn cũng là của tôi. Tôi muốn sống ở đây, chìm đắm tâm hồn mình vào cái chất giản dị của người Nam Bộ. Tôi muốn bắt đầu bộ ảnh mới của mình về một nơi chốn cụ thể, Sài Gòn.
Tôi đã về Việt Nam, đã rời, thực sự rời đi khỏi nước Pháp. Nơi tôi chôn chân mình 6 năm. Có một bạn hỏi tôi, anh về Việt Nam hẳn rồi à? Vậy là không được nhìn thấy ảnh của Pháp do anh chụp nữa, thật buồn. Tôi lặng người đi. Đúng thật, tôi không còn chụp ảnh Lyon của tôi nữa, con sông vắt ngang thành phố, những con đường đi bộ đông đúc, và những ngõ ngách nhỏ yên bình, sạch sẽ. Tôi rời đi thật rồi. Tôi đã về, về Sài Gòn, của tôi. Tôi muốn Sài Gòn sẽ là của tôi. Tôi muốn bắt đầu lại với những bức ảnh của mình, tôi muốn chụp Sài Gòn, tạo thành một album ảnh, những bức ảnh chân chất, dung dị, tương phản, và giàu màu sắc. Tôi muốn nắm lấy cái nỗi buồn thành thị mà tôi luôn muốn ở trong đó như thể nó là chất dinh dưỡng nuôi dưỡng tâm hồn có chút u buồn của mình, một tâm hồn nhạy cảm đến mức, đôi khi tôi cứ rơi nước mắt chẳng vì bất kì điều gì. Nhưng có lẽ, chỉ vì đâu đó, trong một thành thị lớn, nỗi buồn vô thanh, vô hình, vô sắc của thành thị thấm vào tôi, như một cơn mưa làm ướt tóc người bộ hành.
Một người mắt sáng dắt một người mắt mù đi bán vé số. Cái nghèo khổ đeo bám vào con người, và xuất hiện khắp nơi. Tôi thấy những phận người trôi nổi. Tôi thấy những vỉa hè đang được dọn dẹp sạch sẽ từ chính sách thành phố, những hàng quán bị thu hồi, bị bắt phải dọn đi, những đứa trẻ con đi ăn xin, và những người ngồi bên vệ đường mệt mỏi, và cam chịu. Tôi nhớ ông già ngồi ngay ở đầu cầu thang cuốn dẫn xuống tàu điện ngầm ở Lyon, mà mỗi lần tôi đi làm, tôi đi qua ông, tôi luôn để ý xem hôm nay thời tiết thế nào, ông ấy sẽ chịu đựng ra sao, nóng hay lạnh, mưa hay khô ráo. Rồi đến khi tôi đi làm về, tôi lại nhìn lên phía trên đầu cầu thang trước khi bước vào bậc thứ nhất cho nó cuốn tôi đi lên, ông lão còn ngồi đó không? ông đang làm gì? nhìn xa xăm, ngủ gật, nói chuyện với ai đó, đang ăn, đang hút thuốc… nhưng lúc nào ông cũng ngồi đó, năm này qua năm khác, ít nhất đã 3 năm trôi qua, lúc nào tôi cũng thấy ông ở đó, tôi biết, vì trước khi về Việt Nam, dù tôi đã chuyển nhà khỏi khu vực đó từ lâu, nhưng tôi vẫn ghé qua, không phải tôi muốn đi qua lần cuối nơi tôi từng ở, mà tôi muốn biết, ông già đó còn ngồi đấy không, trong tiết trời lạnh căm của mùa đông. Ông còn khoẻ không?
Những mảnh đời trôi dạt, những thân phận chìm nổi, những số mệnh được an bài với sự cực khổ và mỏi mệt. Tôi luôn tự hỏi, họ đang sống hay đang tồn tại? Tôi không dám chắc, tôi không dám chắc những người như vậy họ nghĩ gì, họ mong cầu điều gì không? Họ cảm thấy ra sao? Tôi không thể áp đặt bản thân mình vào họ, không thể cho rằng họ cũng cần phải có tình yêu mãnh liệt như tôi để thấy mình sống. Đôi khi cái làm họ cảm thấy họ sống, chính là sự tồn tại của họ thôi. Con người đôi khi đơn giản đến vậy, hoặc đơn giản chỉ là một cách nói mang tính quy định, mà đối với mỗi người, sự đơn giản luôn luôn khác nhau. Nhiều quá, thành phố này, hay bất kì thành phố nào của tôi. Có lẽ vì là của tôi, vì tôi muốn là của tôi nên tôi để ý. Tôi để ý đến hình dạng của nó, tôi để ý đến những con đường, biển hiệu, tôi để ý đến cốc cafe ở đâu thì ngon, tôi để ý xem ai ở trong đó, tôi để ý đến phận người, như thể, nếu tôi để ý, tôi sẽ hiểu thành phố này, như tôi hiểu một con người, và như vậy, tôi có thể yêu nó như nó vẫn là nó, vốn là nó và sẽ là nó.
Tôi nghĩ, thành phố giống như một con người, nên để cho nó được là chính nó, một điều gì đó phát triển ở nội tại, tự thân nó tự chuyển mình, nó tự thay đổi cho phù hợp thời thế, và nó chiều lòng người người thực sự yêu thương nó. Tôi nhận ra điều đó trong những ngày tôi xa Hà Nội. Tôi đã trách Hà Nội tàn tệ, tôi trách sao công trình di sản này tôi đã đánh dấu như thể nó không bị phá nhưng nó vẫn bị phá, tôi trách sao đường phố chật chội, con người đông đúc, tôi trách nhiều lắm, tôi trách đến nỗi tôi đâm ra chán ghét Hà Nội của tôi. Nhưng tôi nghĩ, nó là một tiến trình tự nhiên thôi. Không thể thay đổi, không thể quay ngược, nó đã là những thứ đã diễn ra, và nó là những thứ đang diễn ra trong một hệ quy chiếu nhất định, nó bắt buộc phải thế, như thể, tôi bắt buộc phải đi Pháp. Đôi khi tôi nghĩ đến những sự lựa chọn. Tôi nghĩ chúng ta có quyền lựa chọn. Nhưng rồi tôi nhận ra rằng, có một thứ sâu xa hơn cả sự lựa chọn, mà con người không có khả năng nắm bắt và kiểm soát, nó bắt buộc chúng ta phải chọn điều này mà không chọn điều kia, nó có sức mạnh của Chúa, của một thế lực nào đó mà ta không thể biết. Nên ta cứ nghĩ ta đang kiểm soát số mệnh của mình, ta đang muốn thay đổi số mệnh của mình. Nhưng không phải, điều gì đó đang “gây ảo tưởng” để ta tưởng rằng ta có thể chống, có thể thay đổi, nhưng thực sự, hành động chống lại của ta mới chính là số mệnh của ta.
Sài Gòn của tôi, ít nhất có một điều tôi biết Sài Gòn là của tôi, đó là tôi chấp nhận điều đó, Sài Gòn là Sài Gòn không thể là nơi khác. Vì tôi đã tìm được điều đặc biệt của Sài Gòn, để tôi biết rằng, tôi có đi bất kì đâu trên trái đất này, Sài Gòn cũng sẽ không bao giờ bị hoà tan trong đó, như Hà Nội, như Lyon, như Paris. Tôi biết rằng, trong trái tim tôi, trong đầu óc tôi, Sài Gòn đã chiếm một góc đặc biệt, đã mang đến cho tôi những điều đặc biệt mà không đâu có thể cho tôi. Nên Sài Gòn, một cách không hề khiên cưỡng là của tôi, tôi có thể cảm nhận điều đó rõ ràng đến mức, nếu một người Sài Gòn bắt bẻ rằng, thế anh có biết đường đi ra chỗ đó chỗ kia không mà đòi nói Sài Gòn là của anh? Tôi sẽ trả lời rằng, điều đó có quan trọng hơn việc, khi tôi rời Sài Gòn đi tôi thấy nhớ nó da diết, và khi tôi quay lại đó, tôi thấy như thể tôi đang quay về nhà của mình không? Ta có thể dùng google, hay dùng đủ thứ cách để tìm ra một con đường dù cho nó khó đến như nào, nhưng để tìm thấy tình yêu của mình dành cho một điều gì đó, thì có làm mọi cách cũng không thể, trừ phi nó tự nhiên đến, trong một thời khắc bất kì, tự nhiên như hơi thở, tự nhiên, như hai kẻ, một ngày yêu nhau.
